De overtuigingen van een Essentialist

We zijn in coronatijd onvrijwillig Essentialisten geworden, zei Greg McKeown in zijn podcast. Hij interviewt er bekende en onbekende mensen over wat Essentialist zijn, betekent. Ik las zijn boek en dacht na zijn opmerking, ik deel de samenvatting die ik ervan maakte. Misschien helpt het. Uiteraard zijn het mijn eigen woorden.

Een Essentialist is expert in kiezen

Op een dag die heel vreugdevol had moeten zijn, zat auteur Greg Mckeown (spreek uit: ‘mekjoewen’) te stressen. Zijn vrouw was net die dag bevallen, maar hij had ook ‘ja’ gezegd tegen een ‘belangrijke’ vergadering en ging heel kort na de geboorte weg. Hij had vooraf zijn bedenkingen en die bleken waar: er werden helemaal geen spijkers met koppen geslagen in die bijeenkomst! Hij miste door die keuze de eerste uren van het leven van zijn kind.

Die gebeurtenis leidde tot dit boek, waarin McKeown de lezer uitnodigt het onbenullige (die vergadering) en het onmisbare (de geboorte van je kind) te onderzoeken. Met andere woorden: om een Essentialist te worden. Een Essentialist doet maar een paar dingen, maar doet die heel goed. Als Essentialist leid je een leven volgens je eigen bedoeling in plaats van volgens de automatische piloot.

Non-essentialisme

Non-essentialisme is de tegenhanger en is alomtegenwoordig: we doen teveel door druk en verwachtingen van buitenaf. Een non-essentialist ervaart weinig controle en is niet goed in staat om onmisbare dingen van onbenulligheden te onderscheiden. De Essentialist heeft een hele andere houding: bijna alles is onbelangrijk. Bovendien is ze een expert in kiezen.

De vrije wil om te kiezen zijn wij mensen haast vergeten. De maatschappij legt je op dat je mogelijkheden moet hebben én houden. Daardoor krijg je het gevoel dat je alles moet doen, maar dat is niet hoe een essentialist dat ziet. Het gaat hem om ‘willen’ of ‘kunnen’, niet om ‘moeten’. Bij ‘moeten’ geef je de macht aan anderen, bij ‘willen’ kies je zelf. Dan is het wel de kunst dat je kunt bepalen wat er toe doet en wat niet.

Voor een non-essentialist heeft alles waarde – die vraagt zich af als ze twee dingen kan doen, hoe ze ze beide kan doen. De essentialist slaat aan het vergelijken: welke van de twee kies ik, wat vertegenwoordigt voor mij de meeste waarde? Zij sluit een compromis met zichzelf en doet één van de twee – en accepteert dat ze het andere links laat liggen. De les hier is: bezint eer je begint en omarm je keuze.

De les hier is: bezint eer je begint en omarm je keuze.

Het verschil tussen onbenullig en onmisbaar

De essentialist gaat en blijft actief op zoek naar dingen die onmisbaar zijn in haar leven. De non-essentialist daarentegen zegt tegen alles ‘ja’ en is daarmee eigenlijk minder bezig met onderzoeken. Er zijn vijf mores die een essentialist helpen bij haar onderzoek:

Er is ruimte om na te denken, zich te ontwikkelen en te concentreren, en om te lezen;
Je ziet het grotere plaatje te midden van alle details;
Ze benadert wat voor haar ligt op een speelse manier;
Slaap is het grootste goed;
Zij is zeer selectief in haar keuzes.

Ruimte maken

Om erachter te komen wat belangrijk is, heb je fysiek en mentaal de ruimte nodig om na te denken. Een essentialist creëert die ruimte voor zichzelf. Focus ziet zij als een vormende activiteit en neemt daar de tijd voor. Geen laptop, geen telefoon, niets dan nadenken. Ze is met opzet soms onbereikbaar om zich te concentreren. Hoe drukker je het hebt, hoe belangrijker die onbereikbaarheid wordt. Ook als je denkt dat je het druk hebt, is het mogelijk wat tijd te nemen om na te denken. Bill Gates kent een “Think Week”, een week waarin hij niets in het bedrijf doet en alleen maar leest en nadenkt. Dat is misschien niet voor iedereen weggelegd, maar dagelijks wat lezen is voor iedere essentialist wel haalbaar.

Helicopterview vasthouden

Les één in de journalistiek is het ontdekken van de clou te midden van allerlei feiten. Anders gezegd: het grotere plaatje zien. De essentialist traint zichzelf in het vinden van clous. Ze luistert naar wat niet wordt besproken en ze observeert. Zij schrijft die dingen op in een dagboek, want mensen zijn vergeetachtig. Elke drie maanden leest ze terug wat ze schreef en vindt de trend(s). Zij houdt ook oog voor bijzonderheden, die niet in de trend passen, doordat ze kennis neemt van andere perspectieven. Daarnaast heeft de essentialist patent op de vraag: “Waar probeer je nu een antwoord op te geven?”

Speels blijven

Vroeger, als kind, speelde je. Het werd je niet geleerd, je kon en deed het gewoon. Vanaf de schooltijd wordt ‘spelen’ steeds onbenulliger gevonden. Met de Industriële Revolutie en militaire regimes vers in het geheugen is dat ook niet zo gek: alles moet zo efficiënt mogelijk, dus ook je schoolloopbaan. De essentialist omarmt het idee dat je iets uitsluitend voor je plezier mag doen, omdat het creativiteit ontlokt. We vinden ideeën (opnieuw uit). Een speelse houding verruimt de mogelijkheden, vermindert stress en verbetert het uitvoerende vermogen van je brein. De essentialist vindt kantoorspeelgoed dus niet onbenullig.

De essentialist omarmt het idee dat je iets uitsluitend voor je plezier mag doen, omdat het creativiteit ontlokt.

Goed slapen

Je hebt maar één instrument, en dat ben jij zelf – het geheel van brein, lijf en ziel. Slaap regenereert deze drie elementen. Waar non-essentialisten de waarde van slaap niet erkennen, doet de essentialist dat wel. Voorbij is de tijd dat je denkt dat als je inlevert op je slaap, je dan meer gedaan kunt krijgen. Het omgekeerde is waar. Slaap is een prioriteit. Er zijn voorbeelden genoeg van mensen die dankzij hun slaaprituelen bovenmatig presteren. Een dutje kan al genoeg zijn om je brein creatiever te laten zijn. Slaap gaat namelijk meer over je brein dan over je lijf. Goede slaapgewoontes vinden steeds meer wederhoor, onder andere omdat invloedrijke mensen (zoals Jeff Bezos of Ariana Huffington) zich erover uitspreken. Met goede slaap kan de essentialist beter het verschil zien tussen belangrijk en onbelangrijk.

Selectief in keuzes zijn

Elke ‘ja’ die een essentialist ergens aan geeft, is een volmondige ‘JA!’. Zij staat er vierkant achter. De 90%-regel helpt hierbij: geef elke mogelijkheid een score. Is die minder dan 90, dan zeg je ‘nee’. Het gebruiken van zo’n regel is een compromis, maar deze zeer selectieve manier om beslissingen te maken heeft een voordeel: je verzandt niet in te veel opties. De essentialist maakt de keuzevoorwaarden selectief én ondubbelzinnig. Maar wat te doen als er kansen jouw kant op komen? Het gevoel hebben iets te missen ligt op de loer. De essentialist past het volgende toe:

ze schrijft de kans op
noemt drie minimale eisen waar deze kans aan moet voldoen (voor minder dan dit doe je het niet)
noemt drie meest ideale eisen op

Voldoet de kans niet aan de eerste set, of niet aan twee van je drie ideale eisen/wensen, dan is het antwoord NEE.

Een Essentialist schakelt onbenulligheden uit

Voor vaagheid betaal je een hoge prijs: mensen gaan zich bezighouden met zaken die er niet toe doen. Er zijn doorgaans twee patronen te ontdekken die mensen ‘doelloos’ kunnen maken. Het eerste patroon kenmerkt zich doordat mensen, teamleden, jij zelf, nogal de aandacht vestigen op hun leidinggevende. Ze willen een wit voetje halen en laten zich in met politieke spelletjes.

In je privéleven speel je, als je geen heldere doelen hebt, een vergelijkbaar spel: het spel van ‘keeping up with the joneses’. Je gaat voor een groter huis, een mooiere auto, enzovoorts. Het tweede patroon uit zich in dat jij zelf of je teamleden, zonder heldere missie of rolduidelijkheid, korte-termijnwinsten proberen te halen door projecten te doen die niet wezenlijk bijdragen aan het doel van het team (of je eigen doel) op de lange termijn. Een helder omschreven doel voorkomt dus onbenullige projecten of aankopen. Maar hoe kom je daar dan, bij zo’n duidelijk doel?

Definieer een fundamenteel streven

Een manier om dat te bereiken is door je ‘fundamenteel streven’ te definiëren: een inspirerende en betekenisvolle leus, die ook nog heel tastbaar én meetbaar is. Verlies jezelf daarbij niet in semantiek, maar geef antwoord op de vraag: “als we ergens héél goed in willen zijn/worden, wat is dat dan?” Als je dat antwoord hebt, is de volgende vraag: “hoe weten we wanneer we klaar zijn?” Niet alleen op je werk, maar ook in je privéleven kun je deze vragen stellen. Het maken van een fundamenteel streven is een behoorlijke opgave, maar het is het waard héél expliciet te zijn in wat je wilt bereiken.

Leer nee te zeggen

Onbenulligheden schakel je ook uit door ‘nee’ te zeggen. Een van de beroemdste ‘nee’-s uit de geschiedenis is die van Rosa Parks, toen ze niet achter in de bus plaats wilde nemen. Ze voelde die ‘nee’ door heel haar lijf en sprak het doelbewust uit, ook al kon ze niet bevroeden wat haar ‘nee’ teweegbracht. Haar weigering inspireert. Heb je ooit wrijving gevoeld toen iemand iets van je vroeg en je dacht: dat kan niet goed zijn, het voelt niet oké? In die situaties ‘nee’ zeggen vergt moed. We vinden dingen weigeren doodeng.

In het moment durven kiezen voor het essentiële boven het niet-essentiële is moeilijk, om twee redenen. De eerste is dat we geen idee hebben wat dat essentiële dan is, zodat we weerloos zijn. Ten tweede vinden we sociale frictie heel vervelend. We willen aardig gevonden worden, namelijk. De enige manier om eruit te komen is te oefenen op je charmantste, maar resoluutste ‘nee’-s.

Om te beginnen moet je de band die je met diegene hebt, los zien van je besluit. Vervolgens denk je na over wat je opgeeft als je ‘ja’ zegt. Dat maakt ‘nee’ zeggen eenvoudiger. Wees je ook bewust van het ‘transactionele’ karakter van verzoeken: iedereen probeert je wat te verkopen, in ruil voor je tijd. Hoewel een ‘nee’ tijdelijk een deuk kan opleveren in je band met iemand, zal dat snel plaatsmaken voor respect. Als essentialist accepteer je de sociale kosten van je ‘nee’, hoe gracieus die ook is.

Een duidelijke ‘nee’ is charmanter dan een ontwijkende ‘ja’ (ik ga het proberen…). In je oeuvre zitten de volgende ‘nee’s:

De ongemakkelijke pauze
De ‘nee, maar…’
De ‘laat me in mijn agenda kijken en dan hoor je het nog.’
Gebruik je out-of-office, maar wel gericht.
De ‘ja, en wat mag ik dan loslaten?’
Zeg het met humor (nope!).
De ‘Je mag X gebruiken. Ik zal Y doen.’
De ‘ik kan het niet, maar Z wel!’

Goed ‘nee’ kunnen zeggen komt met de jaren. Het is een vaardigheid die je al doende leert. Uiteindelijk kun je iedereen van repliek bedienen.

Laat het los

Een gevaar voor essentialisme is een bekend fenomeen dat ‘sunk cost bias’ heet. Je hebt er al zoveel geld en energie in gestopt, en om die reden ga je door, terwijl je weet dat er geen redden meer aan is. Hoe vaak kon je hierom iets niet loslaten? Wat helpt, is je het volgende afvragen: als ik al niet zoveel had geïnvesteerd, wat zou ik er dan nu voor geven? Daarnaast hebben we de neiging om alles wat we bezitten meer te waarderen dan datgene dat we niet bezitten. Dat maakt loslaten moeilijk. Doe in die situaties net alsof je het niet bezit: hoeveel zou ik ervoor betalen als het niet van mij was? Ook kennen we het gevoel dat we niets mogen verspillen; dat krijgen we vaak al van jongs af aan mee. Durf los te laten.

Een andere manier van loslaten is je fouten toe te geven. Alleen dan laat je je fout in het verleden en ontstaat er vrijheid om vooruit te kijken. Wring jezelf in tegenstelling tot Tootsie niet in allerlei bochten als iets niet helemaal matcht met hoe je bent. Ga voor een second opinion. Het gevaar van monkey see, monkey do bestrijdt je met een beroemde accountancypraktijk, waarin budgetten geraamd worden vanaf nul (in plaats van gebaseerd op vorig jaar). Doe hetzelfde met je tijd.

Essentialisten gaan niet in op zijdelingse ontstane commitments; ze committeren zich alleen met intentie en pauzeren voordat ze ergens op in gaan. Het ‘fear of missing out’-effect bestrijdt een essentialist met initiatieven waarbij hij de boel omdraait: als ik dit nu eens niet doe, wat gebeurt er dan? Gaat er iets mis? Zo nee, dan is er geen reden om angst te hebben. Alle hiervoor genoemde strategieën heb je als essentialist nodig om afspraken te kunnen ontbinden.

Verwijder alles wat raar is of wat afleidt

De kunst van het monteren van films blijft meestal onderbelicht, terwijl goede montage bewezen vaak bijdraagt aan het winnen van de heilige graal bij de Oscars, namelijk de prijs voor de beste film. Monteren is het werk waarbij de belangrijke beelden worden geselecteerd boven de onbelangrijke. Nadat je je als journalist hebt gedragen (zie eerder), sla je vervolgens aan het verwijderen van alles wat afleidt of raar is.

Vier montage-principes helpen je dit te doen. De eerste is een keiharde: je knipt letterlijk iets uit je leven. Hoe pijnlijk ook in het moment, later zie je in dat je je tijd aan iets beters kunt geven. Het tweede principe gaat over samenpersen. Er bestaat een spreuk die heet “Als ik meer tijd had, dan schreef ik een kortere brief.” Anders gezegd neem je al je activiteiten onder de loep en kijk je of je die kunt vervangen (of samenvoegen met) een activiteit die meer betekenis heeft.

Principe drie gaat over het vermogen jezelf te corrigeren. Als je je fundamentele streven hebt weten te formuleren, leg je eigen gedragingen daar tegen af en waar je van je koers af gaat, pas je jezelf aan. Het laatste montage-beginsel is wat contraproductief: verander niet alles. De essentialist weet wanneer hij zich in moet houden. Wees stil, wacht af en observeer wat er gebeurt. Een essentialist maakt van monteren een hoofdzaak, geen bijzaak.

Stel je grenzen

In een non-essestialistische wereld bestaan er nauwelijks grenzen. Die zitten alleen maar je productiviteit in de weg. Grenzen stellen is volgens een essentialist juist een teken van onafhankelijkheid. Lastig is het wel, die grenzen stellen, werk of privé. Er zijn richtlijnen.

Ten eerste is het zaak het probleem bij de persoon te laten die het zo ervaart. Als iemand je dus vraagt om iets te doen voor alleen zijn of haar doel, doe het niet.
Ten tweede moet je omdenken: grenzen stellen is bevrijdend.
Ten derde kun je op zoek gaan naar je breekpunten. Maak een lijst van de dingen die anderen van je vragen, welke je eigenlijk helemaal niet wil doen. Je voelt vaak dat het een breekpunt is op het moment dat er een verzoek komt. Als laatste ga je met de ander, liefst voordat je ergens aan begint, om tafel over wat jullie samen proberen te doen én de grenzen die je daarbij hebt. Dan is het uit de weg.

Een Essentialist doet moeiteloos de onmisbare dingen

Leg waar dan ook buffers aan. Iedereen kent het verhaal van de zeven magere en de zeven vette jaren. Het idee is dat je jezelf klaarstoomt voor die zeven magere jaren. Dat maakt je leven makkelijk. Buffers zijn er in vele soorten en maten: geld, tijd, afstand, enz. Een essentialist kijkt verder vooruit in de tijd en anticipeert in de voorbereiding al op onverwachte gebeurtenissen. Een financiële meevaller wordt geparkeerd en niet meteen uitgegeven.

Maak buffers

Buffers creëer je door je zo goed als je kunt voor te bereiden op wat je wilt gaan doen. Het verschil in aanpak van twee Zuidpool-expedities – die van Amundsen en Falcon Scott – spreekt boekdelen. Als je naast je voorbereiding nog 50% boven op je ingeschatte tijdsbesteding voor een klus doet, dan lukt het je misschien om het binnen die tijd te doen. Mensen zijn historisch slecht in het inschatten van hun tijd. Er zijn veel verklaringen voor, maar die van ‘sociale druk’ is het interessantst. Dat betekent dat we een inschatting doen, weten dat we dat eigenlijk niet halen, maar dat simpelweg niet toe willen geven. Die 50% geeft je veel ademruimte. Als laatste is het zinvol om aan risicomanagement te doen. Stel jezelf voor elk willekeurig project de volgende vragen:

Welke risico’s zie je?
Wat is het slechtst denkbare scenario?
Welke sociale gevolgen zijn er te benoemen?
Wat zijn de financiële gevolgen daarvan?
Welke maatregelen kun je tegen die gevolgen nemen?

Ruim obstakels op

We staan zelden stil bij welke inspanningen resultaat geven en welke niet. De essentialist kijkt in dat geval naar de obstakels. Welke moeten er weggehaald worden zodat we meer resultaten behalen? Daarvoor moet het doel, of wel het fundamentele streven, kraakhelder zijn. Maak vervolgens een lijst van de obstakels die voorkomen dat je het doel haalt. Werkelijk alles wat je tegenhoudt, schrijf je op. Al dat rest is ze vervolgens uit de weg te ruimen. Begin met kleine obstakels, dan bouw je momentum op.

Beloon voortgang

Momentum is belangrijk. Een essentialist begint klein en viert successen, hoe klein ook. Zo ontstaat er beweging. Probeer dus een systeem te ontwikkelen waar goede dingen stelselmatig beloond worden. Er zijn een paar technieken te bedenken. Waar je in software je concentreert op het minimal viable product, kun je dat ook op processen loslaten: wat is de kleinst denkbare voortgang – die bruikbaar is – voor ons project? Kies dus voor een meetbare minimale voortgang. Ook als je je voorbereidingen minimaal houdt en ze in een vroeg stadium doet, boek je succes. Maak dat succes visueel aantrekkelijk. Hoe zichtbaarder het (kleine) succes, hoe beter. Op die manier oogst je vreugde en voldoening.

Ontwikkel routines

De essentialist ontwerpt routines rondom wat hij belangrijk vindt. Dat is misschien hard werken, maar het is een stevig stuk gereedschap dat obstakels kan verwijderen. Door een activiteit te herhalen, maak je het je brein gemakkelijker de (belangrijke) taak uit te voeren. Denk maar eens aan de route naar je werk – die voer je ook gedachteloos uit. Oefening baart kunst. Zodra je bepaalde dingen op de automatische piloot kunt doen, heeft je hoofd weer ruimte voor nieuwe dingen.

Routines hebben de naam saai te zijn. Dan zijn het de verkeerde routines! De juiste routines geven je energie. Hoe vind je die? Ga op zoek naar de triggers van je slechte gewoontes. Een trigger is een gebeurtenis waarbij je hersenen meteen in een routine schieten (als dit dan dat). Zaak is vervolgens deze triggers te veranderen of hele nieuwe te maken. Tackle elke gewoonte stuk voor stuk. Maak tenminste één routine die zorgt dat je de moeilijkste dingen op een dag éérst doet. Om te voorkomen dat het dan toch saai wordt, verdeel je routines over de week: maak thema’s. Deze routine(s) voor dag X, die voor dag Y, enzovoorts.

Heb focus

Focus gaat om ‘in het moment zijn’. Je vraagt jezelf af: wat is er nu, op dit moment, belangrijk? Voor het brein is het volkomen natuurlijk om juist niet met het nu bezig te zijn, maar om je zorgen te maken over fouten uit het verleden, of wat er nog voor je ligt. Weten wat er nu belangrijk is, vraagt om die reden enige inspanning.

De Grieken kenden twee termen (en goden) voor tijd: chronos en kairos. De eerste is er één waar je niets aan kunt doen – het is de klok die voorbij tikt. Kairos daarentegen is kwalitatief en kun je alleen ervaren als je ‘in het nu’ bent. Het betekent zoiets als het ‘geschikte moment’ en het benutten daarvan. De essentialist wil zoveel mogelijk kairos beleven en is dus veel bezig met de dingen die nu, op dit moment, belangrijk zijn of worden. Een goed voorbeeld van iemand die zijn leven zo leidt, is sushi chef Jiro Ono.

Multitasken kunnen wij mensen prima. Multifocussen echter niet. We kunnen ons niet concentreren op twee inspannende taken tegelijk. Multifocus is de vijand van essentialisme. Je kunt het teveel aan focus als volgt tegengaan:

Te midden van chaos, doe een stapje terug, haal diep adem en vraag jezelf af: wat doet er nu toe? Schrijf het op.
Laat de toekomst de toekomst. Schrijf de dingen die nog komen gaan van je af op een andere lijst.
Prioriteer nu de beide lijsten en werk alles af van je ‘wat doet er nu toe’- lijst af.

Mindfulness is een ander woord voor kairos. Schrijf de momenten op in je dagboek waarop je gedurende je dag mindful, oftewel in het hier en nu, was en ook wat je er weer uit vandaan bracht. Je leven zoveel mogelijk kairos beleven, maakt dat je een grotere bijdrage levert aan de wereld om je heen én je bent een blijer mens.

Essentialist zijn of doen?

De man die wij kennen als Mahatma Gandhi startte zijn studie rechten om voor zichzelf een comfortabel leven te creëren. Toen hij de kans aannam om rond de wereld te reizen zag hij onderdrukking en gooide zijn leven radicaal om. Overal ter wereld wilde hij deze onderdrukking van mensen tegengaan. Op deze manier hielp hij de Indiërs onafhankelijker te worden. Hij bekleedde geen hoge positie in de maatschappij, maar leidde wel een leven dat ertoe deed. Zonder hem precies na te doen, kunnen wij ook een simpel leven leiden dat betekenisvol en hulpvaardig is.

Twee zienswijzen

Essentialisme kun je op twee manieren bekijken: als iets wat je doet en als iets wat je bent. Laatstgenoemde is waar het in dit boek over ging, de vaardigheden die je kunt leren om een essentialist te worden. De kunst is om van vele, relatief kleine activiteiten te gaan naar een paar grote. Die switch is hard werken en zelfs als het je lukt, zal een deel van ons altijd een non-essentialist blijven. De vraag is dus: wil je als kern een essentialist of een non-essentialist zijn? Wil je een lange lijst hebben van successen die er niet toe doen of een kort lijstje van dingen met impact? Als je essentialist wordt, zowel thuis als op het werk, dan kan het van invloed zijn op hoe je naar de wereld kijkt.

Essentialist zijn is een revolutionaire daad in onze te-veel-en-te-vaak-maatschappij. Het begint met het maken van een paar weloverwogen keuzes, waarna je meer duidelijkheid zult zien voor je zelf, meer controle zult hebben én meer plezier zult krijgen. Welke beslissing of uitdaging je ook tegenkomt, vraag: ‘wat is essentieel?’ En streep al het andere af. Dan ben je al goed op weg een essentialist te worden.

Photo by Noémi Macavei-Katócz on Unsplash